მოსწავლეთა ჩართულობა

მოსწავლეთა ჩართულობა 2024-2025

მოსწავლეთა მონაწილეობა სკოლის დემოკრატიულ მმართველობაში

სახელმძღვანელო ინსტრუქცია

პრეამბულა: საზოგადოების ღირსეულ წევრებად ჩამოყალიბება სკოლის საქმიანობის  მნიშველოვანი ასპექტია. მთელი პროცესის საუკეთესოდ წარმართვაში სკოლა უდიდეს მნიშვნელობას ანიჭებს სკოლის დემოკრატიულ მმართველობაში მოსწავლეთა მონაწილეობას. პრაქტიკული გზამკვლევი და სკოლის მოსწავლეთა მაღალი მორალი და მოქალაქეობრივი თვითშეგნება სკოლის სახელმძღვანელო ინსტრუქციის შემუშავებაში ჩვენი ძირითადი დასაყრდენია. ამ ინსტრუქციის რეალურ საქმიანობაში გადატანა კი, რეალური შედეგების გარანტი.

მიზანი:   სასკოლო საზოგადოების წევრებმა – მშობლებმა, მასწავლებლებმა, სკოლების ლიდერებმა, მოსწავლეებმა – შეგნებულად გავაცნობიეროთ, თუ როგორ შეგვიძლია ჩვენი წვლილის შეტანა სასკოლო ცხოვრების დემოკრატიული მართვის პროცესის გაუმჯობესებაში და, რაც უმთავრესია, როგორ შევუქმნათ მოსწავლეებს სასკოლო ცხოვრებაში გადაწყვეტილებების მიღების პროცესებში ნამდვილი მონაწილეობისათვის აუცილებელი პირობები, კერძოდ, სასკოლო პოლიტიკის პროცედურები, რეგულაციები, მოსწავლეთა ჩართვა სკოლის სტრუქტურულ ერთეულებში და მათთვის მართვის წარმომადგენლობით-კოლეგიალური ორგანოების მიერ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობის მიღების უზრუნველყოფა, უსაფრთხო და მხარდამჭერი სასკოლო გარემო, პოზიტიური სასკოლო კლიმატი, მონაწილეობით პრინციპებზე დაფუძნებული თანამშრომლობითი სასკოლო ორგანიზაციული კულტურა, მოტივაცია და სხვა.

მონაწილეობის უფლება: მოსწავლეთა მონაწილეობა გულისხმობს მოსწავლეების უფლებას, მონაწი­ლეობა მიიღონ სასკოლო ცხოვრების იმ ასპექტების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებაში, რომლებიც უშუალოდ მათ ეხებათ:

• კურიკულუმის, მისი შინაარსის, მიზნისა და მოთხოვნების შესახებ ინფორმა­ციის მიღების უფლება;
• სწავლა-სწავლების მეთოდების არჩევანზე ზემოქმედების უფლება;
• გამჭვირვალე შეფასებისა და მისი დასაბუთების მოთხოვნის უფლება;
• კულტურული, საგანმანათლებლო, სპორტული, გასართობი და სამოხალისეო აქტივობების ორგანიზების უფლება;
• სასკოლო ცხოვრების მარეგულირებელ ნორმებსა და პრინციპებზე ზემოქმე­დების უფლება;
• წარმომადგენლის არჩევის უფლება, ასევე, გადაწყვეტილების მიმღები ორგა­ნოს წევრის არჩევნებში კანდიდატად მონაწილეობის უფლება.

მონაწილეობის დონეები:

‍მოსწავლეებისთვის დავალებების დარიგება და მათი ინფორმირება იმის თაობაზე, თუ რატომ და როგორ არიან ჩართულები პროექტში. მონაწილეობის ამ დონეზე ყველაფერს მასწავლებლები ან სხვა სკოლის უფროსი თანამშრომლები გეგმავენ, თუმცა მათმა მოსწავლეებმა იციან ამ აქტივობების მიზნები და იაზრებენ საერთო ამოცანას. ყველას შეუძლია მონაწილეობა, და არა მხოლოდ პასუხისმგებლობით, უნარებით ან ლიდერობისკენ მიდრეკილებით გამორჩეულ მოსწავლეებს.

მასწავლებლების ან სკოლის სხვა თანამშრომლების მიერ მოსწავლეებთან კონსულტაციისა და დიალოგის შედეგად მიღებული გადაწყვეტილებები. ეს დონე ძალიან ჰგავს წინას – ყველაფერს ისევ მასწავლებლები ან სკოლის სხვა თანამშრომლები გეგმავენ და აცნობებენ მოსწავლეებს აქტივობების ან პროექტების მიზნებისა და მისი ეტაპების შესახებ. თუმცა, ამ შემთხვევაში, განსხვავება ის არის, რომ მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, გამოთქვან აზრი და შეხედულებები. მიუხედავად იმისა, რომ საბოლოო გადაწყვეტილება და არჩევანი მაინც უფროსების გასაკეთებელია, ამ დონეზე მასწავლებლები და მოსწავლეები სწავლობენ ერთმანეთის მოსმენასა და დიალოგის დაწყება-წარმართვას.

მოსწავლეთა ნამდვილი მონაწილეობის შუალედური დონე

მასწავლებლები ან სკოლის სხვა თანამშრომლები გამოთქვამენ ინიციატივას, მაგრამ გადაწყვეტილებები მიიღება მოსწავლეებთან ერთად. მონაწილეობის (თანამონაწილეობის) ამ დონეზე მოსწავლე­ების აზრები უკვე თანდათანობით ზემოქმედებს საკლასო ოთახში, სკოლასა თუ კონკრეტული პროექტის ფარგლებში მიღებულ გადა­წყვეტილებაზე. იმავდროულად, მოსწავლეები იწყებენ ამ გადაწყვე­ტილებების შედეგებზე პასუხისმგებლობის გაზიარებასაც. გამოიყენება მექანიზმები, რომლებიც მოსწავლეებს განხილვებში, საჭიროებათა შეფასებაში, დაგეგმვაში, განხორციელებასა და ამოცანების შეფასე­ბაში მონაწილეობის საშუალებას აძლევს. მასწავლებლები და სკოლის ხელმძღვანელები ამ დროს მენტორებისა და კურატორების როლებს ითავსებენ.

მოსწავლეების ნამდვილი მონაწილეობის მაღალი დონე

მოსწავლეები წარმოადგენენ ინიციატივას და ახორციელებენ მას.მონაწილეობის ამ დონეზე მოსწავლეებმა უკვე იციან, როგორ წარმო­ადგინონ ინიციატივა, გაავრცელონ ინფორმაცია, მიიღონ გადაწყვეტი­ლება, გაიზიარონ პასუხისმგებლობა, შეადგინონ და განახორციელონ გეგმა. მათი პროექტები სავსებით განხორციელებადია, რადგან მოსწა­ვლეები მანამდე ფორმირებული მოდელების შესაბამისად მოქმე­დებენ და მონაწილეობის წინა დონეებზე მიღებულ გამოცდილებას ეყრდნობიან. ზრდასრულები მეთვალყურეობენ მოსწავლეების აქტი­ვობას, მაგრამ მათი როლები მხოლოდ დაკვირვება-მხარდაჭერით შემოიფარგლებიან.

მოსწავლეები წამოაყენებენ ინიციატივას და გადაწყვეტილებებს იღებენ უფრო­სებთან ერთად.

ეს არის მონაწილეობის ყველაზე მაღალი დონე, სადაც საჭიროა ურთიერთპატივისცემა და ნდობა, რასაც საერთო გადაწყვეტილების მიღების პროცესი განაპირობებს. მოსწავლეები სრულად იყენებენ მონაწილეობისა და გადაწყვეტილების მიღების უფლებას, თუმცა, იმავდროულად, მასწავლებლებსაც სთხოვენ მონაწილეობას, როგორც თანასწორ პარტნიორებს, რადგან ცოდნას, გამოცდილებასა და მხარდაჭერას აფასებენ.

მოსწავლეთა ფორმალური მონაწილეობის ფორმები:

სკოლა გამიჯნულია ფორმალური მონაწილეობისაგან, აღიარებს და ახორციელებს მხოლოდ რეალურ მონაწილეობას  მოსწავლეთა თვითმმართველობის ფარგლებში, ასევე მოსწავლეთა წარმომადგენლობის მონაწილეობით ისეთ სტრუქტურულ ერთეულებში, როგორიცაა სკოლის დისციპლინური კომიტეტი,…

ფორმალური მონაწილეობის არცერთ ფორმას არ აქვს დადებითი გავლენა აქტივობებში ჩართულ მოსწავლეებზე. აქედან ისწა­ვლება მხოლოდ მორჩილება, ინიციატივის ნაკლებობა და ძალაუფლების მქონე პირისთვის სასურველი ქმედების განხორციელება. ამგვარი მონაწილეობის შედეგად, მოსწავლეები კარგავენ ინტერესს და აღარ სურთ მონაწილეობის მიღება. ხანდახან, გარეგნული დაკვირვებისას, რთულია გავმიჯნოთ მონაწილე­ობის რეალური / ნამდვილი და ფორმალური ფორმები, მაგრამ თუ ადამიანი აქტივობაშია ჩართული, განსხვავება მისთვის ნათელი იქნება.

მანიპულაცია. ეს არის მონაწილეობის ილუზორული ფორმა, როცა მოსწავლე ინსტრუმენტად აღიქმება და ისეთ აქტივობაშია ჩართული, რომლის მიზანიც არ ესმის. მოსწავლეები, ერთი შეხედვით, აქტიურები ჩანან, თუმცა, სინამდვილეში, ვიღაცის ინსტრუქციებს ბრმად მისდევენ. მათი შეხედულებები ერგება უფრო­სების მოსაზრებებს, რომლებიც მოსწავლეებს საკუთარი მიზნების მისაღწევად იყენებენ.

დეკორაცია. ეს არის მონაწილეობის ფორმა, როცა მოსწავლეები საჯაროდ წარდგებიან აუდიტორიის წინაშე გარკვეული ღონისძიების, დადგმის, შეხვედრის ან სხვა სასკოლო აქტივობის დროს, თუმცა მათ აზრს არავინ ეკითხება. ასეთ დროს მოსწავლეები ფასადური მონაწილეობის სადემონსტრაციოდ სჭირდებათ.

ტოკენიზმი. ეს არის მონაწილეობის ფორმა, როცა მოსწავლეებს სთხოვენ, გამოხატონ შეხედულებები, მაგრამ ეს შესაძლებლობა ეძლევა მხოლოდ რამდე­ნიმე რჩეულ მოსწავლეს. არჩევენ მოსწავლეებს, რომლებიც კარგ შთაბეჭდი­ლებას ტოვებენ – მომხიბლავს, კარგად აღზრდილს, ჭკვიანს, ენერგიულს ან აკადემიურად წარმატებულს. დანარჩენი მოსწავლეების ხმა არ ისმის.

მოსწავლეები შეიძლება ნამდვილ პარტნიორებად იქცნენ სკოლის მართვის საქმეში:

მოსწავლეებს შეუძლიათ სკოლის საკუთრებას მოუარონ. მოსწავლეები მონაწილეობენ საკლასო ოთახების, დერეფ­ნების, სათამაშო მოედნების, სპორტული დარბაზებისა და სხვა ადგილების კეთილმოწყობა-ათვისების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, მათ უჩნდებათ მიკუთვნებულობის განცდა გარემოსთან, სადაც დროის უმეტეს ნაწილს ატარებენ. ეს გრძნობა ცვლის მათ დამოკიდებულებას სკოლის საკუთრებასთან – მეტად ზრუნავენ, იცავენ, რეაგირებენ, როცა ხედავენ დაზიანების მცდელობას და ფიქრობენ მის გაუმჯობესებაზე.

 მოსწავლეებს შეუძლიათ ხელი შეუწყონ სწავლის პროცესის ხარისხის გაუმჯო­ბესებას. მასწავლებლებს მოსწავლის აკადემიურ მიღწევებზე უდიდესი გავლენა აქვთ. სწორედ მოსწავლეები წარმოაჩენენ ყველაზე უკეთ, თუ რომელი მეთოდი და მიდგომა მუშაობს და რა არის გასაუმჯობესებელი. უკუკავშირის პროცესი ღია, გამჭვირვალე და მონაწილეობითია და  ინფორმაცია გამოიყენება გაუმჯობესებისთვის – არა ბრალდე­ბებისთვის.

 მოსწავლეებს შეუძლიათ, გაზარდონ სკოლაში უსაფრთხოების ხარისხი.

სკოლა მოსწავლეს უყურებს არა როგორც პრობლემების შემ­ქმნელს, არამედ როგორც პარტნიორს უსაფრთხო სასკოლო გარემოს ფორმი­რების პროცესში. მას შეუძლია დირექტორს პრობლემური ასპექტების შესახებ საკუთარი თვალთახედვა და ცოდნა პრევენციულად გაუზიაროს, შესთავაზოს გამოსავალი და, საბოლოოდ, სასკოლო უსაფრთხოების განმაპირობებლად იქცეს.

 მოსწავლეებს შეუძლიათ გააუმჯობესონ ადგილობრივ თემთან თანამშრომლობის ხარისხი. თითოეული მოსწავლე  სკოლისა და თემის დამაკავშირებელ რეალურ რგოლს წარმოადგენს. სკოლის შესახებ საერთო შეხედულება ფორმირდება სწორედ სხვადასხვა მოსწავლის მონათხრობზე, მათ კეთილდღეობასა და მიღწევებზე დაყრდნობით. სხვადასხვა ინიციატივის, სამოხალისეო აქტივობის, საქველმოქმედო პროექტების საშუალებით, მოსწავლეები საზოგადოებაში სკოლის მნიშვნელობასა და იმიჯს ზრდიან.

სკოლის კოლეგიალური ორგანოების საქმიანობასა და სასკოლო პოლიტიკის დოკუმენტების შემუშავებაში მოსწავლეთა მონაწილეობა

სასკოლო საზოგადოების წევრებს შორის მოსწავლეთა მონაწილეობის საკი­თხის მნიშვნელოვნების გაცნობა და ცნობიერების ამაღლება;

მოწყვლადი ჯგუფების (სსსმ, შშმ, ეთნიკური უმცირესობა, გენდერული ნიშნით, სოციალური ნიშნით და სხვა) საჭიროებების ანალიზი და მათი ჩართუ­ლობის გაზრდის შესაძლებლობების იდენტიფიცირება;

სკოლის დემოკრატიული მმართველობის/გადაწყვეტილების მიღების პრო­ცესებში მოსწავლეთა მონაწილეობის მიმართულებით სკოლის საქმიანობის თვითშეფასების ჯგუფის შექმნა და ხელმძღვანელობა;

გადაწყვეტილების მიღების პროცესებში მოსწავლეთა ჩართულობის სამოქმედო გეგმის შემუშავება;

მონაწილეობითი ბიუჯეტირება – სკოლის ბიუჯეტის შემუშავე­ბის პროცესში მოსწავლეთა საჭიროებებზე გათვლილი თანხის განკარგვის ასპექტების შეთანხმება მოსწავლეთა საზოგადოებასთან / მოსწავლეთა თვი­თმმართველობასთან;

სკოლის განვითარების სტრატეგიის შემუშავების/გადასინჯვის პროცესში, მოსწავლეთა პრიორიტეტების განსაზღვრის მიზნით, მოსწავლეთა გამოკითხვა;

სკოლის ყოველწლიური სამოქმედო გეგმის შემუშავების/გადასინჯვის პრო­ცესში საკონსულტაციო შეხვედრების გამართვა მოსწავლეთა თვითმმართვე­ლობისა თუ მოსწავლეთა საინიციატივო ჯგუფებთან;

სკოლის შინაგანაწესის გადასინჯვა მოსწავლეთა მონაწილეობით;

მოსწავლეთა ჩართულობით, უსაფრთხო სკოლის კონცეფციის შემუშავება.

სკოლის სამეურვეო საბჭოს წინაშე სასწავლო პროცესის მიმდინარეობის შესახებ ყოველწლიური ანგარიშის წარდგენისას  – მოსწავლეთა მონაწილეობის მიმართულებით სამოქმედო გეგმით გათვალისწინებული ამოცანების შესრულების ერთ-ერთ საკითხად განსაზღვრა;

მოსწავლეთა თვითმმართველობის ფუნქციონირების გაუმჯობესების საინია­ციატივო პაკეტის შემუშავება მოსწავლეთა თვითმმართველობის დებულება.

ფორმალურ და არაფორმალურ აქტივობებში მოსწავლეების მონაწილეობა

მოსწავლეთა როლის გაძლიერება სასწავლო მეთოდების შერჩევასა და სწავლა-სწავლების პროცესში მათი ჩართულობით

სასწავლო გეგმაში მოსწავლეთა მონაწილეობის ხელშემწყობი აქტივობების ასახვის სარეკომენდაციო პაკეტის შემუშავება;

მშობლების, მოსწავლეებისა და მასწავლებლების მონაწილეობით, სკოლის არაფორმალური განათლების სამოქმედო გეგმის შემუშავება და დანერგვა.

მოსწავლეთა ინიციატივების წახალისება და ურთიერთანამშრომლობითი შეხვედრების ორგანიზება.

სკოლა ჯიელსის  მოსწავლეთა თვითმმართველობის დებულება